Her yaştan insanı hastalıklara karşı korumak için aşılamayı teşvik etmek gayesiyle her yıl nisan ayının son haftası tüm dünyada Aşı Haftası olarak kutlanıyor. Aşı Haftası vesilesiyle açıklamalarda bulunan Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati A.D. Öğretim Üyesi Prof. Dr. F. Parıltı Baran Aksakal, aşılamanın değeri, halk sıhhatine tesiri ve ulusal aşı takviminin başarısına yönelik değerli bilgiler verdi.
Aşıların bulunduğu ve yaygın kullanıma sunulduğu yıllardan beri yalnızca difteri, tetanoz, boğmaca ve kızamık aşılamasıyla her yıl 2 ila 3 milyon insanın hayatının kurtulduğunu belirten Prof. Dr. F. Parıltı Baran Aksakal, tüm enfeksiyon hastalıklarına karşı gözetici olduğu bilinen pak su ve hijyenden sonra hastalıkları ve vefatları en fazla önleyen uygulamanın aşı olduğunu söz etti. Aksakal; “Aşılar bu kadar başarılı olup hastalıkları görünmez hale getirdiği içindir ki, günümüzde çok az da olsa bir kesim, aşıların gerekliliğini sorgulamaya başlamış durumda. Meğer her yıl aşıya ulaşamama sonucunda 1,5 milyon kişi hayatını kaybediyor. Bu data de bize daha fazla hayat kurtarmak için aşıların ne derece hayati bir kıymete sahip olduğunu gösteriyor.” dedi.
“Çiçek hastalığı bugün var olsaydı yılda 5 milyon kişi hayatını kaybedecekti”
Aşıların olmadığı bir dünyanın tek sözle fecî olacağını tabir eden Aksakal, kelamlarına şöyle devam etti: “Bunu bir tek örnekle açıklamak gerekirse; pandemide COVID-19 virüsü için hiç kimsenin aşılanmamış olduğu kümelerde 1 kişinin, 2-3 bireye bulaştırdığı hesaplandı. Bu sayı, aşılanmamış çocukluk yaş kümesinde kızamık için 12-18, boğmaca için 12-17’dir. Yani kızamık aşısı uygulanmamış bir çocuk kümesi, kızamık geçiren bir kişi ile karşılaşsa COVID-19 pandemisinden daha beter bir yayılım ve vefat olacaktır. Bugün aşılama sayesinde denetim altına aldığımız ve büsbütün dünya üzerinden yok edilen çiçek hastalığı bugün var olsaydı yılda 5 milyon kişiyi öldüreceği kestirim ediliyor. Yeniden, aşı uygulaması durdurulduktan sonra 1980-2018 yılları ortası için yapılan varsayımlarda, aşı olmasaydı ve çiçek görülmeye devam etseydi, 150-200 milyon kişinin öleceği hesaplanmıştır. Alışılmış bu yalnızca çiçek aşısı için yapılmış bir araştırma. Hiçbir aşının olmadığını varsaydığımızda hesabı yapmak çok daha sıkıntı olurdu. Umarım bu türlü bir devirle insanlık bir daha karşılaşmaz.”
“Ülkemizde çocukluk devri aşı takviminde 13 hastalığa karşı rutin aşı uygulaması yapılıyor”
Aksakal, Türkiye’de dünyanın pek çok gelişmiş ülkesine misal bir aşılama programının uygulandığını ve bunun gurur verici bir durum olduğunu da belirtti: “Dünyada aşı programlarında olup bizim programımızda devlet tarafından rutin sunulmayan yalnızca birkaç aşı bulunuyor. Bu aşıların da ulusal aşı takvimine eklenme yolunda olduğunu söyleyebilirim. Hastalıkları önleyerek hayat kurtardığını bildiğimiz tetanoz, difteri, boğmaca, hepatit B, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, verem, çocuk felci, suçiçeği, hepatit A, zatürre, menenjit ve yaygın kan enfeksiyonu yani sepsise neden olabilen pnömokok, H. influenza üzere bakterilere karşı olmak üzere ülkemizde 13 hastalık etkenine karşı tek tek ya da karma halinde çocukluk devrinde uygulanıyor. Bununla birlikte, erişkin kümeye yönelik hamilelere ve 10 yılda bir tüm yetişkinlere tetanoz aşılaması yapılıyor. Ayrıyeten aşikâr yaş ve risk kümelerine öncelik verilerek influenza (grip) aşısı da devlet tarafından karşılanıyor.”
İsteğe bağlı ve fiyatlı sunulan aşıların da ülkemizde ulaşılabilir durumda olduğunu söyleyen Aksakal; “Son iki yıldır pandeminin de tesiriyle tam aşılama suratına ulaşamasak da aşılama suratının epey yüksek ve gözetici seviyede olduğunu söyleyebiliriz. Bu seviyenin düşmesini önlemek ve varsa pandemi periyodundaki düşüşleri saptayarak düzeltmek durumundayız. Yalnız son devirde aşı tersi telaffuzların arttığı ve bu durumun az da olsa giderek artan sayıda bebek ve çocuğumuzun aşılanmamasına yol açtığı da bir gerçek.” diye konuştu.
“Toplumda hastalıkların görülmesini engellemek için çocukluk periyodu aşılarda yüzde 95’i hedefliyoruz”
Aşıların nasıl tesir ettiği ve toplumda hastalıkları nasıl önlediğine de değinen Aksakal; “Aslında aşıların tesir düzeneği gerisindeki fikir çok kolay. Hastalık riski almadan bedene hastalık etkenini tanıtarak ona karşı savunma geliştirmesini sağlamak hedeflidir. Bunun için öldürülmüş, tesiri zayıflatılmış ya da hastalık etkeninin bir modülünden oluşturulmuş unsurlar bedene verilir. Böylelikle aşılanan kişi etkeni tanır ve karşılaştığında etkenle savaşır. Böylelikle kişi hastalıktan ya da hastalığın neden olduğu ağır hastalık ya da mevtten korunur. Birtakım aşılar bulaşmayı, hasta olmayı, ölmeyi engellerken birtakım aşılar yalnızca ağır hastalık ve mevtten korur.” dedi.
Aşının şahsî faydaları yanında toplumda da hastalığı tedbire üzere bir marifeti olduğunu belirten Aksakal; “Toplumda aşılayamadığımız ya da aşılasak da kâfi müdafaa seviyesi sağlayamadığımız bir kesim var. Bunları, şimdi aşılama için çok küçük yaşta olanlar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf şahıslar olarak tanımlayabiliriz. İşte bu bölümü, etrafındaki insanları aşılayıp onların hasta olma risklerini düşürerek koruyoruz. Buna da toplum bağışıklığı diyoruz. Bunu hastalığın bulaşıcılık seviyesine nazaran belirliyoruz. Yani örneğin kızamık geçiren bir kişi 12-18 şahsa bulaştırıyorsa bu toplumun yüzde 95’ini aşılamanız gerekirken COVID-19 için bu sürat yüzde 70’ler civarı olarak hesaplanmakta. Kızamık o denli bir hastalık ki örneğin, aşılama suratlarınız düşerse olay sayılarınız süratle artıyor ve ölümcül olduğu için de vefatlar görmeye başlıyorsunuz. Hiç aşılanmamış bir toplumda kızamık bulaşma riski yüzde 100 olarak hesaplanıyor. İki doz kızamık aşısı yaparak biz yüzde 99’a kadar müdafaa sağlıyoruz. Bizim toplumsal bağışıklık seviyesi dediklerimiz hudut pahalar. Toplumda hastalık görülmesini engellemek için bilhassa çocukluk periyodu aşılarda yüzde 95’i hedefliyoruz ki, hiçbir bebeğimiz ve çocuğumuz aşı ile korunabilen bir hastalıktan ölmesin.” dedi.
“Pandemi, aşı şuurunu arttırdı”
Pandemiyi daima birlikte ve büyük zorluklara şahit olarak yaşadığımızı paylaşan Aksakal, kelamlarına şöyle devam etti: “Aslında tesirli aşıların olması bu devirde büyük bir talihti. Pandemi periyodunda uygulanan COVID-19 aşıları ile yalnızca Avrupa bölgesinde yaklaşık yarım milyon hayat kurtarılmış durumda. Aşıya ulaşabilen öbür ülkeler dahil edildiğinde bu sayı en makus ihtimalle iki üç milyona yaklaşır. Doğal pandemi ortamında aşıya muhtaçlığın had safhaya çıkması, aşıya ulaşan ülkelerde ölümlerin daha az olması ve hayatın olağan akışına daha çabuk dönülmesi aşının kıymetini bir sefer daha gözler önüne serdi. Bu da genel pandemi tedbirleri nedeniyle gecikme yaşansa da aşılamanın bilhassa erişkin aşılamanın değerini gösterdi. Tabi aşı zıddı telaffuzlar de bilhassa toplumsal medyanın yarattığı infodemi ile birleşince aşı çok tartışılır hale de geldi. Fakat artı eksi toplandığında aşıya karşı şuurun arttırdığını düşünüyorum.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
