Çocuk hastalıkları kelam konusu olduğunda süratli müdahale kadar, yanlışsız branşa gitmek tesirli tedavi için çok değerlidir. Genelde ‘Çocuk hastalıkları’ kısmı ile ‘Çocuk Cerrahisi’ kısmının karıştırılması hastalık teşhisi için vakit kaybı olabileceğinden ebeveynlere gerçek yönlendirici bilgi vermek çok kıymetli.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Çocuk Cerrahisi kısmından Op. Dr. Mustafa Okumuş ‘Çocuk cerrahisi kısmının uzmanlık alanları’ hakkında merak edilenleri cevapladı.
Çocuk cerrahisi kısımlarında çocukta doğumdan evvel bilinen yahut doğum sonrası ortaya çıkmış olan yeni doğan anomalileri ile cerrahi gerektiren tüm hastalıkların tedavisi yapılmaktadır. Doğumdan erişkin yaşa kadar 0 – 18 yaş ortasında ki çocuklarda ilgili tüm cerrahi süreçleri kapsayan kısım de tüm sindirim ve teneffüs sistemi, kalp hariç olmak üzere göğüs, baş boyun, onkoloji, travma, çocuk jinekolojisi üzere alanlarla ilgilenirken pek çok kısım ile de birlikte çalışıyor.
Çocuk hastalıkları kısmıyla çocuk cerrahisi kısmı ortasındaki farklar nelerdir?
Çocuk hastalıkları çoklukla dahili hastalıklarla ilgilenir. Cerrahlar ise işin daha çok ameliyat istikametiyle ilgilenirler, ameliyat gerektiren hastalıklar tedavi edilir.
Çocuklar kaç yaşına kadar çocuk cerrahisi kısmına getirilebiliyor?
Bir bebeğin prenatal devri yani anne karnındaki periyodunu bayan hastalıkları ve doğum kısmı rutin takip eder. Ultrason ile yapılan gözlemlerde rastgele bir sorun görülürse çocuk cerrahları olaya dahil olur. Çocuk cerrahisi kısmına 16-18 yaşına çocuk hastalara bakılmaya devam edilir. Çocuklarda böbreklerdeki meseleler, gastrointestinal sistemdeki yani yemek borusu, mide ve bağırsaklardaki sıkıntılara, kalp ve akciğerle ilgili sorunlara anne karnındayken teşhis konulabilir.
Erkek çocuklarında doğumsal form bozukluklarından bahsedecek olursak hipospadias nedir, nasıl tedavi edilir?
Erkek çocuklarında hipospadias halk ortasında peygamber sünneti diye de bilinir. Bilhassa penisin alt kısmında sünnet derisinin azlığıyla karakterizedir. İdrar kanalının ucu yani idrarın yapıldığı yer çocuğun penisinin uç kısmında değil altında, tabanında ya da testislerinin yanında olabilir. Bu hastalığı yerine nazaran isimlendiriyoruz. Penisin tam dibindeyse penoskrotal hipospadias diyoruz. Bu olaylarda genelde penis eğriliği vardır ve ereksiyon sırasında penisleri aşağıya gerçek eğri durur. Bunlar düzeltilmesi gerekilen durumlardır. Ekseriyetle bu hadiseleri 6 ile 18 ay ortasında ameliyat ediyoruz. Bazen de bu ameliyatlar sırasında sünnet derisini kullanıyoruz. 1 yaş civarında penis çok küçükse ameliyat için 2 ya da 3yaşına kadarda bekleyebiliriz.
Hipospadias, vejetaryen beslenen bayanların bebeklerinde daha sık görülür diye bir inanış var. Yanlışsız mudur? Annenin beslenmesi bu hastalığa sebep olur mu?
Annenin beslenmesi ile hipospadiasın şu ana kadar kanıtlanmış bir ilgisi yok. Genetik geçiş kanıtlanmamış olsa da ailesinde hipospadias olan çocuklarda görülme oranı biraz daha fazladır. Her hipospadias olan ailenin çocuğun da bu hastalık 100 olur demiyoruz fakat görülme sıklığı fazladır. Ancak ortaya konmuş kromozom, gen tespiti yok. Bir de çevresel faktörlerde tesirli, bilhassa endüstriyel kimyasallar ziyadesiyle tesirli olabiliyor. Özetle multifaktöryel bir hastalıktır.
Hidrosel sebepleri nelerdir?
Hidrosel skrotum içinde testislerin etrafında su olmasına denir. Doğumdan sonra fark edilir. Aslında hidrosel yahut kasık fıtığı, kordon kisti bütün bunlar birbirine yakın şeylerdir. Bebek anne karnındayken yumurtaları da kendi karnındadır. Hamileliğin 7.ayında bir göç başlar, yumurtalar karnın içinden torbalara hakikat inerler, her iki tarafta birer kanaldan geçen yumurtalar torbalara iner ve o geçtikleri kanal da artlarından kapanır. Bu süreç 9.ay bitmeden tamamlanır. Çocuk doğduğunda her şey bitmiş olur lakin bazen de bu süreç tamamlanmaz.
İnmemiş testis nedir ve tedavisi nasıl uygulanıyor?
İhtimaller ortasında inmemiş testiste yer alıyor. Bazen kapanma süreci, testis indikten sonra tamamlanmayarak açıklık kalabiliyor. Bu açıklık çok genişse bağırsakların aşağı inmesine sebep oluyor, bu durumda çocuklarda fıtığa neden oluyor. kasık fıtığı, inguinal herni. Kasık fıtığının tedavisi ameliyat ile yapılmaktadır ve bizim için elektif acildir. Koşullar uygunsa bir an evvel ameliyat süreci yapılır. Çocuk 1 günlük de olabilir, 3 aylık ya da 1 yaşında da olabilir. Bu ameliyat tüm dünyada da elektif acil ameliyattır. Bazen kanalın dar olduğu durumlarda ise yalnızca karnın içinde bağırsakların etrafında suyun geçişine müsaade verir, yumurtanın etrafına inen su şişliğe sebep olur, bu duruma da hidrosel denir. Testisler balon üzere şişmektedir. Hidroselleri de çoklukla 1-1buçuk yaşına bazen de 2 yaşına kadar beklenebilir. Bu hadiselerin birden fazla vakit aralığında kaybolabiliyor, tabiatıyla güzelleşme oranı 90, 95 civarındadır. Bu nedenle erken periyotta ameliyatı yapılmamaktadır. Nadiren hidrosel çok aşırı büyük hale geldiyse bu çocukları rahatsız edebilir, bu durumda erken davranılabilir. Gün içinde hidrosel çok form değiştiriyorsa yani bir bakıyorsunuz şişmiş, bir bakıyorsunuz kaybolmuş, bu batın içiyle de ilişkili olduğunu gösterir, üstelik temasın da geniş olduğunu gösterir, bu olaylarda kanalların kapanma ihtimali zayıftır. Onları da erken devirde ameliyat ediyoruz.
İnmemiş testislerin ameliyat yaşları ortalama 6 ayla 1 yaş civarıdır. Çoklukla 1 yaş beklenir. Biliyoruz ki aşağı hiç inmeyen yumurtalar üstte ne kadar vakit geçirirse o kadar bozuluyorlar. Yani işlevlerini kaybediyorlar o yüzden 1 yaş civarında ameliyatla indiriyoruz. Hiç ele gelmeyen ve karnın içinde kalan testislerde ameliyatlara çoklukla altıncı ayda başlıyoruz.
Çocuklarda gece alt ıslatma sorunu kaç yaşına kadar olağandır?
Aslında gece alt ıslatmalarını hastalık olarak kabul etmiyoruz. Gece idrar tutma alışkanlığının geç kazanılması diye düşünüyoruz. Ailesel geçişleri, anne ve babanın geçmişinde alt ıslatma olmuşsa çocukta da olma ihtimali yüksektir. Ebeveynlerde birinde varsa çocukların 40’ında, ikisinde birden varsa 80’inde alt ıslatma sorunu ortaya çıkabiliyor. 5 yaşına kadar bu durumu olağan karşılanır, 5 yaş bitmeden de bir tedaviye başlanmaz.
5 yaşından sonra da devam eden alt ıslatmalarda nasıl bir tedavi uygulanıyor?
Genellikle ilaç tedavisi vermeden evvel birinci olarak davranış tedavisi ile başlarız. Davranış tedavisi; sıvı kısıtlaması birinci yaptığımız şeydir. Yattıktan 1 saat sonra da tuvalete kaldırılmasını da tavsiye ederiz. Bu yollarla yarar görmezsek ilaç tedavisine başlarız. Bir de enürezis alarmları dediğimiz bir sistem var. Alarmlarda da tesirli tedavi teknikleridir. Bu bir elektrikli alettir, pille çalışan. Alarmın bir ucu çamaşırda, başka ses çıkaran kısmı omuzda çamaşıra takılıdır. Çocuk çiş yapınca çamaşır ıslanır, devre tamamlanır, ötmeye başlar, çocuk uyanır. Fakat bir müddet sonra çocuk çiş yapmadan uyanmaya başlar, kaideli refleks.
Kistik fibrozisten bahseder misiniz?
Ailede kistik fibrozis varsa çocuklarında da kistik fibrozis olma ihtimali çok yüksektir. Bu hastalık birtakım salgı bezlerinin çok ağır salgılanmasına neden olur. Bunun sonucunda kabızlık, akciğer enfeksiyonları ve bunun üzere birçok sorun ortaya çıkar.
En sık rastladığınız ameliyat gerektiren çocuk hastalığı nedir?
En sık rastladığımız hastalık kasık fıtığıdır ve onun ameliyatlarıdır. Kasık fıtığı günübirlik yatış yapılan ameliyatlar ortasındadır ve ameliyatın riski sıfıra yakındır. İkinci sık karşılaştığımız hastalık ise apandisittir.
Çocuklarda apandisitin nedenleri nelerdir?
Apandisitin çocuklarda olmasının en büyük nedenlerinden biri; geçirilen rastgele bir enfeksiyon olabilir. Bağırsağın etrafındaki bezeler şişer, apendiks denen kör bağırsağın boynu vardır, o kısmı tıkar ve yediğiniz üzüm çekirdeği bile tıkanmaya neden olabilir. Apandisit denen organın boynunu tıkayan her şey apandisite neden olabilir.
Çocuklarda ülkü sünnet yaşı nedir?
İdeal sünnet yaşı diye bir yaş yoktur aslında. Sünnetin yapılış hali ve anestezi ile ilgili durumlar vardır. Sünnet ya çocuğu uyutarak yapılır ya da lokal anestezi ile yapılır. Lokalle yapılan sünnetlerde çocukların canı acıdığı için etkilenebiliyorlar. Bu nedenle psikiyatristler fallik periyot dediğimiz çocukların cinsiyetlerini öğrendikleri devirde 3-6 yaş ortasında lokal anestezi ile yapılan sünneti önermezler. Kimi hekimler alt limiti 3 değil, 2 yaş olarak belirlerler. Yani çocuk ya hiç hatırlamasın ya da aklı erdiğinde yapılsın. Genel anestezi artık çok daha inançlı. Kaldı ki anesteziye tepki gösterecek bünye birebir tepkisi lokal anestezide de gösterir. Risk manasında manalı bir farkları yok. Anestezik unsura karşı tepkiler 100 binde 1 gelişebilir, oran epey düşük.
Ebeveynlerin en çok endişelendiği mevzulardan biri de kabızlık.
Ebeveynlerin bize gelmesinin en sık nedenlerinden biridir kabızlıktır ve tarifini yapmak bile güçtür. Bir çocuk haftada 2 sefer kaka yapıyordur lakin rahattır, düzgün besleniyordur buna kabız mı diyelim? Yoksa her gün yapıyor fakat sert yapıyor, çocuk bağıra çağıra yapıyor buna mı diyelim? Bunun normali söylemek biraz güç. Bilhassa anne sütüyle beslenen bebekler ekseriyetle ayaklarını karnına çekerek ağlar, 4-5 günde bir sıkıntı kaka yapar lakin yumuşak kaka yapıyordur, bu kabızlık değildir. Bazen anne sütüyle beslenen bebeklerde bu mühlet 1hafta, 10 güne uzayabilir. Biz bebekler her gün kaka yapsın diye beklemeyiz. Mineral yağ kullanımı sıklıkla önerdiğimiz bir formüldür. Çocuk güzel besleniyorsa, kaka yaptığında da yumuşak kaka yapıyorsa, annesini emdiğinde de pek hoş emiyorsa kusmuyorsa, ileri derecede bir karın şişliği yoksa kaç günde bir yaptığının çok fazla bir ehemmiyeti yoktur.
Annenin beslenme formu çocukta kabızlığa neden olur mu?
Annenin beslendiği şeyler çocukla ilgili gaz meşakkatine neden olabilir. Kabızlıkla kontaklı değildir.
Reflü üzere mide rahatsızlıklarında ne çeşit operasyonlar yapıyorsunuz?
Yeni doğanlarda ya da bebeklerde reflü biraz fizyolojiktir yani bebeklerin yahut çocukların yemek borusuyla mideleri ortasındaki ilişki tam olgunlaşmamıştır. Orada bir kapak düzeneği vardır ve yediğimiz yemeklerin mideye indikten sonra geri gelmesini pürüzler lakin o sistem çocuklarda tam olgunlaşmamıştır. Ekseriyetle olağana dönmesi 1 yaşı, vakit zaman 18 ayı bulabilir. Çocuğun kilo almasını bozmuyorsa, düzgün besleniyorsa, çok kusması da yoksa bir şey yapmaya gerek yoktur. Tedavi için konumları anlatırız, yatak 30 derece eğimli olsun, başı yüksekte kalsın çok hareket ettirme, az az sık sık besle üzere bilgileri paylaşırız. Bunlarla tedaviye karşılık vermezse ilaç tedavisi ekleriz. Buna karşın çocuk hala kusuyorsa, kilo alamıyorsa, sık sık akciğer enfeksiyonu geçiriyorsa o vakit ameliyatı düşünülebilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
